“Οι άξιοι Νεομάρτυρες και Ομολογητές της Αγίας Τριάδος, Δημήτριος και Παύλος”

Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ

«Ξενίσατε Μάρτυρες τοῦ Χριστοῦ, τοὺς ὑμᾶς τιμῶντας, ἐν τραπέζῃ πνευματικῇ, ἐν ᾗ παρατίθεται εἰς βρῶσιν, ὁ ὑφ’ ὑμῶν κηρυχθεῖς ὡς Θεάνθρωπος – Εσείς Νεομάρτυρες (Δημήτριε και Παύλε) του Χριστού να αναδειχθείτε σε οικοδεσπότες της πνευματικής τράπεζας στην οποία παρατίθεται ως έδεσμα (αθανασίας) ο Θεάνθρωπος, ο Οποίος κηρύχθηκε από εσάς διά της ομολογίας σας». Με τους λόγους αυτούς, ο ιερομόναχος υμνογράφος των ημερών μας προσκαλεί τους πιστούς, όχι μόνο της Τριπόλεως αλλά και σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του ορθοδόξου κόσμου όπου τιμάται η μνήμη των Νεομαρτύρων Δημητρίου και Παύλου, να προσέλθουν στην πνευματική τράπεζα της πανηγυρικής Θείας Λειτουργίας και να ενωθούν με τον Αναστάντα Ιησού Χριστό, μιμούμενοι ως προς την προθυμία και την πνευματική πρόοδο τους «θεοδόξαστους» Δημήτριο και Παύλο. Δύο νέοι άνθρωποι, εντός μίας εθνικής δοκιμασίας, με αρκετά κοινά στοιχεία τόσο στο βίο όσο και στο μαρτύριό τους. Το μαρτύριό τους, αν και στο ανθρώπινο χρονικό πλαίσιο είχε απόσταση δεκαπέντε έτη (ο Δημήτριος το έτος 1803 και ο μοναχός Παύλος το έτος 1818), εντούτοις αναδείχθηκε πολύτιμο για την ενδυνάμωση του χριστιανικού και εθνικού φρονήματος των υπόδουλων Ελλήνων της Αρκαδίας και συνολικά της Πελοποννήσου.

Παρά την ύπαρξη των εν λόγω κοινών στοιχείων, το κορυφαίο αυτών είναι η εμπιστοσύνη του Δημητρίου και του Παύλου στην αγάπη και τη μακροθυμία του Θεού. «’Υψοῦσθε πανένδοξοι ἀθληταί, ῥοαῖς τῶν αἱμάτων, καὶ στηρίζετε τοὺς πιστούς, Δημήτριε Παῦλε θεηγόροι, λιταῖς ὑμῶν πρὸς Χριστὸν θεοδόξαστοι – Υψωθήκατε πανένδοξοι αθλητές (από τη γη στην Ουράνια Βασιλεία) χάρη στη ροή του αίματός σας και στηρίζεται τους πιστούς, εσείς όπου ομιλήσατε και Θεού και δοξαστήκατε από Αυτόν, Δημήτριε και Παύλε, χάρη στις προσευχές σας προς τον Χριστό». Πράγματι, η εμπιστοσύνη των Νεομαρτύρων Δημητρίου και Παύλου ότι με την προσευχή τους θα ελκύσουν το έλεος του Τριαδικού Θεού, φανερώθηκε στην προθυμία με την οποία ομολόγησαν το Όνομά Του. Ο Θεός, τιμώντας την πράξη και επαινώντας την πρόθεση των Αθλοφόρων Νεομαρτύρων, όχι μόνο τους δόξασε αλλά τους επέτρεψε να μεταβληθούν σε ικανά και κραταιά στηρίγματα των πιστών, υπό την προϋπόθεση οι τελευταίοι να προσμένουν στο έλεος του Δημιουργού.

Κατά συνέπεια, το θείο θέλημα περιβάλλει και αποδίδει νόημα στη θυσία όχι μόνο του Δημητρίου και του Παύλου, αλλά συνολικά στο φαινόμενο των Νεομαρτύρων όπου αναδείχθηκαν κατά την Τουρκοκρατία του ελλαδικού χώρου. Το αίμα των Νεομαρτύρων, σύμφωνα με τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, χύθηκε με αφθονία από το 1453 έως τις αρχές του εικοστού αιώνα προκειμένου η Ορθόδοξη πίστη να ανακαινισθεί ριζικά. Μαζί με την πίστη σημειώνεται ο ανακαινισμός των πιστών, οι οποίοι αναζητούν τα αντίστοιχα παραδείγματα ώστε ο πνευματικός τους αγώνας να καταστεί ισχυρότερος και σαφώς καρποφόρος απέναντι στο Θεό. Χάρη στη θυσία των Νεομαρτύρων, οι Ορθόδοξοι χριστιανοί απέκτησαν υπομονή και αισθάνθηκαν τους Αγίους αυτούς ως υποστηρικτές και συμπαραστάτες στις δυσκολίες του βίου. Από κοινού με τους πιστούς, ανεξαιρέτως οι Νεομάρτυρες Άγιοι έλαβαν τη στήριξη και την ενίσχυση από το Άγιο Πνεύμα ώστε να αποφασίσουν να ομολογήσουν την πίστη τους και πρόθυμα να δώσουν τη ζωή τους ώστε να δοξασθεί ο αληθινός Θεός.

«Νικήσαντες πλάνην Ἀγαρηνῶν, Μάρτυρες Κυρίου, ἀξιώσατε καὶ ἡμᾶς, πρεσβείαις ὑμῶν πρὸς τὸν Σωτῆρα, καταβαλεῖν τοῦ ἐχθροῦ τὰ φρυάγματα – Εσείς, Μάρτυρες Κυρίου, όπου νικήσατε την πλάνη των Αγαρηνών, να αξιώσετε και εμάς να νικήσουμε τις επιθέσεις και τις δυσκολίες όπου δημιουργεί ο εχθρός (ο Διάβολος), χάρη στις πρεσβείες σας προς τον Σωτήρα». Η εμπιστοσύνη στο θείο θέλημα και η υπομονή στις δοκιμασίες δεν ήταν δεδομένη για τους Νεομάρτυρες Δημήτριο και Παύλο, όπως ακριβώς δεν είναι και στο δικό μας επίπεδο. Αμφότεροι βίωσαν την φτώχεια και τις στερήσεις στον υπερθετικό βαθμό, με συνέπεια να αναζητήσουν μία διέξοδο από το βιοτικό τους μαρτύριο. Ο μεν Δημήτριος έφυγε από τη Χώρα της Τριφυλίας και ήλθε στην Τρίπολη ώστε να κερδίσει χρήματα· τελικά, ο νεαρός Δημήτριος αλλαξοπίστησε και ονομάσθηκε Μεχμέτ ώστε να γευθεί όσες υλικές απολαύσεις είχε στερηθεί. Ομοίως και ο Παύλος· όντας ακόμα λαϊκός με το όνομα Παναγιώτης, αναζήτησε στην Τρίπολη μία ευκαιρία ώστε να κερδίσει χρήματα για την οικογένειά του· εν τέλει, κατέληξε να ασπασθεί την πλάνη του Ισλάμ.

Οι δύο εξισλαμισθέντες νεαροί ήλθαν σε συναίσθηση και αποφάσισαν να αποδιώξουν την πλάνη. Η καρδιά τους πόθησε να ενωθεί και να βιώσει τον αληθινό Θεό, ο Οποίος εργάζεται για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων χωρίς η αγάπη Του να έχει μέτρο ή όριο. Η μετάνοια οδήγησε τον Δημήτριο αρχικά στο Άργος, έπειτα στη Σμύρνη και τελικά στη Μονή Προδρόμου στις Κυδωνίες της Μικράς Ασίας όπου εξομολογήθηκε το αμάρτημά του. Έπειτα, ο εν μετανοία ευρισκόμενος Δημήτριος μετέβη στη Χίο και στη συνέχεια επέστρεψε στο Άργος, όπου ο ιερέας Αντώνιος Σακελλάριος ανέλαβε την πνευματική του καθοδήγηση. Τελικά, ο Αθλοφόρος Δημήτριος έφθασε στην Τρίπολη και ομολόγησε την πίστη του στις 14 Απριλίου του 1803. Ο Νεομάρτυρας Παύλος, όταν αποφάσισε να επανέλθει στο χριστιανισμό, κατέφυγε στο Άγιο Όρος και τη Μονή Μεγίστης Λαύρας, όπου εκάρη μοναχός. Έχοντας και ο ίδιος τον πόθο της ομολογίας ώστε με το αίμα του να ξεπλύνει το βάος της αμαρτίας, έφθασε στην Τρίπολη και αποκεφαλίσθηκε στις 22 Μαΐου του 1818.

«Ὡραῖος ὁ Τόκος σου Μαριάμ, Ὃς τοὺς κλεινοὺς Παῦλον, καὶ Δημήτριον ἀξιοῖ, τοὺς πρώην Αύτὸν ἀπαρνηθέντας, ὁμολογῆσαι Τριάδα τὴν Ἄκτιστον – Ο ωραίος Τόκος της Παρθένου Μαρίας αξίωσε τους δοξασμένους Παύλο και Δημήτριο να ομολογήσουν την Άκτιστη Αγία Τριάδα, παρά το ότι εκείνοι είχαν απαρνηθεί Αυτόν». Άραγε, με πόσο όμορφο τρόπο εκφράζεται η εμπιστοσύνη στο θείο θέλημα εντός του εν λόγω τροπαρίου; Ο καρδιογνώστης Θεός γνώριζε τον πόθο των Νεομαρτύρων να απαλλαγούν από το βάρος της αμαρτίας τους· ως εκ τούτου, όχι μόνο αξίωσε τους «στεφανηρόρους Μάρτυρες Δημήτριο και Παύλο» να ενταχθούν στους χορούς των Αγίων, αλλά παρείχε στις επόμενες γενεές ορθοδόξων χριστιανών ένα ακόμα παράδειγμα της εμπιστοσύνης στο θέλημά Του. Οι Νεομάρτυρες Δημήτριος και Παύλος θυσιάστηκαν ώστε, σύμφωνα με τον ιερό Χρυσόστομο, μέσα από την ομολογία και τα θαύματά τους αφενός να ντροπιαστούν οι αλλόπιστοι Οθωμανοί και αφετέρου οι κάτοικοι της Τριπόλεως να ενισχυθούν στο θρησκευτικό και εθνικό φρόνημά τους.

Η φανέρωση του θείου θελήματος στους ανθρώπους συντελείται με διάφορους τρόπους· στην περίπτωση των Νεομαρτύρων της Τριπόλεως Δημητρίου και Παύλου έγινε φανερό με την καλλιέργεια του πόθου να Τον ομολογήσουν και υπέρ Αυτού να τερματισθεί η επίγεια πορεία τους. Οι κάτοικοι της Τριπόλεως και γενικά οι Ορθόδοξοι χριστιανοί απέκτησαν δύο ισχυρούς πρεσβευτές στο Θεό, οι οποίοι διδάσκουν ότι οι δυσκολίες υπερνικώνται με βάση την εμπιστοσύνη στο θείο θέλημα. Αναμφίβολα, ευρισκόμαστε εντός μίας χρονικής περιόδου όπου έχουμε μεταβληθεί σε θεατές και ακροατές περιστάσεων, πολέμων και κινδύνων, γεγονότων όπου διέτρεχαν και θα προσδιορίζουν στο διηνεκές την ανθρώπινη ιστορία. Χρέος δικό μας είναι να εμπιστευθούμε ολόθερμα και ολόψυχα τους Αγίους Νεομάρτυρες και δι’ αυτών τον Αληθινό, Ελεήμονα και Παιδαγωγό Θεό. Στον αντίποδα, οι «πολιούχοι, προστάτες, φύλακες και αντιλήπτορες» της Τριπόλεως θα παρέχουν την ενίσχυση και τη δύναμη προκειμένου να ξεπερνούμε τις δυσκολίες, με απόλυτη και αδιαπραγμάτευτη εμπιστοσύνη στο Θεό και το θέλημά Του, Αμήν!

Διαβάστε ακόμα