“Ο φύλαξ άγγελος” του Σεβ. Μητροπολίτη Καστορίας

Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

Αναφερόμενος ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στη θαυμαστή παρουσία του αγγελικού κόσμου τονίζει πως κάθε πόλη και χώρα έχει έναν Άγγελο φύλακα. Φύλακας και προστάτης των Ιουδαίων ήταν, σύμφωνα με πολλές πατερικές μαρτυρίες, ο αρχάγγελος Μιχαήλ ο οποίος μετά την αποδοκιμασία τους και τον διασκορπισμό τους, ανέλαβε την προστασία της Εκκλησίας του Χριστού1.

Για τους φύλακες των Εθνών και των πόλεων, ο Ιερός Πατήρ εύστοχα χρησιμοποιεί την εξής όμορφη παρομοίωση : όπως ένας ισχυρός βασιλιάς εγκαθιστά στρατεύματα στις διάφορες πόλεις για να τις προστατεύουν από τις βαρβαρικές επιδρομές, έτσι και ο Θεός έχει εγκαταστήσει στις κατοικημένες περιοχές στρατόπεδα αγγέλων για να αναχαιτίζουν τις επιθέσεις των αγρίων δαιμόνων και να φρουρούν την ειρήνη των ανθρώπων2.

Οι Άγγελοι προστατεύουν τους Ναούς, τα Μοναστήρια, τα ιερά προσκυνήματα όπου λατρεύεται και τιμάται ο Θεός και είναι οι έφοροι, δηλαδή οι επόπτες των Εκκλησιών, κατά την έκφραση τόσο του Μεγάλου Βασιλείου όσο και του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου3.

Έτσι λοιπόν κάθε τόπος έχει τον δικό του άγρυπνο φύλακα Άγγελο. Έχει όμως και τον Άγιο που ανέλαβε την προστασία του. Αυτός είναι ο νοικοκύρης. Είναι ο προστάτης Άγιος, ο οποίος μεταφέρει τα αιτήματα των χριστιανών που κατοικούν σ’ αυτήν την πόλη στο θρόνο της θείας Μεγαλωσύνης. Ο Άγιος Δημήτριος είναι αυτός που προστατεύει τη Θεσσαλονίκη, γι’ αυτό και ο Άγιος Ανδρέας, Επίσκοπος Κρήτης ο Ιεροσολυμίτης, τον χαρακτηρίζει ως «των Θεσσαλονικέων προϊστάμενος»4. Ο Άγιος Αχίλλειος είναι ο προστάτης της Λαρίσης, η Αγία Αικατερίνη της Αλεξανδρείας, ο Άγιος Διονύσιος της Αθήνας.

Όπως λοιπόν κάθε πόλη έχει τον δικό της βοηθό και συναντιλήπτορα στα ευχάριστα και στα δυσάρεστα αυτής της ζωής, έτσι και η βυζαντινή Καστοριά έχει τον δικό προστάτη και φύλακα άγγελο, τον Άγιο Μηνά, πέρα από την κραταιά προστασία της Παναγίας, στο πάνσεπτο πρόσωπο της οποίας πολλοί Ναοί και φημισμένα Μοναστήρια είναι αφιερωμένα.

Ο Άγιος Μηνάς είναι αυτός που της χάρισε την ελευθερία «εκ της πικράς τυραννίδος των Αγαρηνών»5. Γι’ αυτό γεμάτος θαυμασμό ο ιερός υμνογράφος ψάλλει χαρακτηριστικά : «θαυμαστώς ηλευθέρωσας, ταις πρεσβείαις σου άγιε, Καστορίαν πόλιν την περιάκουστον, ως γαρ ουράνιος άγγελος, της Αγαρ εξήλασας, τον δυσώνυμον στρατόν, απαλλάξας το άθροισμα το φιλόχριστον, των κατοίκων Μηνά της κακουργίας, και δουλείας της εχθίστης, εν τη ημέρα της μνήμης σου»6.

Βλέποντας μάλιστα κανείς τις εικόνες του Αγίου Μηνά που κοσμούν τα ιερά εικονοστάσια πριν ακόμη από το 1912 και βρίσκονται, όχι μόνο στα βυζαντινά Παρεκκλήσια ως τοιχογραφίες ή φορητές εικόνες, αλλά και σε πολλούς ενοριακούς Ναούς των δοξασμένων χωριών αυτής της Επαρχίας, διαπιστώνει την τιμή του Αγίου σ’ αυτήν την περιοχή. Ένας κεκοιμημένος Καστοριανός στις αρχές της εδώ διακονίας μου, μού ανέφερε για την θαυμαστή παρουσία του Αγίου τις παραμονές της ελευθερίας αυτού του τόπου. Άκουγαν «τα ποδοβολητά του αλόγου του» και τον έβλεπαν «ως έφιππο καβαλάρη με το άσπρο άλογό του» να περιφρουρεί την πόλη και τους κατοίκους της. Άλλωστε πως σώθηκε η πόλη αυτή, ιδίως όταν οι κατακτητές είχαν αποφασίσει να την πυρπολήσουν και να φύγουν στην Κορυτσά; Ποιός ήταν εκείνος που άλλαξε τις βουλές τους και κατήργησε τις μηχανουργίες τους; Δεν ήταν άλλος παρά ο προστάτης Άγιος και ο φύλαξ Άγγελος της Καστοριάς.

Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της μεγάλης μορφής είναι της «καλής στρατείας». Είναι το παράγγελμα του Αποστόλου Παύλου προς τον μαθητή του Τιμόθεο : «Ταύτην την παραγγελίαν παρατίθεμαί σοι, τέκνον Τιμόθεε, κατά τας προαγούσας επί σε προφητείας, ίνα στρατεύη εν αυταίς την καλήν στρατείαν»7. Δηλαδή, αυτή τη συμβουλή σου δίνω παιδί μου Τιμόθεε, σύμφωνα με τις προφητείες που προηγήθηκαν για σένα λαμβάνοντας υπόψιν, να αγωνίζεσαι ως στρατιώτης τον καλόν αγώνα.

Α. Η καλή στρατεία.

Ο χριστιανός είναι ένας στρατιώτης. Είναι επιστρατευμένος για όλη του τη ζωή. Είναι στρατιώτης Ιησού Χριστού, που δίνει μάχες καθημερινά όχι προς ορατούς, αλλά αοράτους εχθρούς. «Ουκ έστιν ημίν η πάλη προς αίμα και σάρκα, αλλά προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις»8.

Η στρατεία του Χριστού είναι διαφορετική από εκείνη της πατρίδος. Αν η υπόθεση για την επίγεια πατρίδα είναι ιερά υπόθεση και χρειάζεται κανείς να έχει φιλότιμο και συνέπεια στη ζωή του, όπως αυτοί που έπεσαν στα πεδία των μαχών για την ελευθερία αυτού του τόπου, η καλή στρατεία είναι αγία διότι έχει σχέση με την αιωνιότητα και την είσοδό μας στη Βασιλεία των Ουρανών. Έτσι, από τη στιγμή που κάποιος θα πιστέψει στο Χριστό και δια του Μυστηρίου του Βαπτίσματος θα πολιτογραφηθεί στα μητρώα της Εκκλησίας, καθίσταται επίσημα ένας στρατιώτης Ιησού Χριστού. Δεν εκπαιδεύεται μόνο, αλλά συγχρόνως μετέχει και στις πολεμικές επιχειρήσεις, προκειμένου να διασφαλίσει την πνευματική του ελευθερία. Ζει ο χριστιανός μέσα στο πνεύμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, όχι για να παλέψει προς ορατές δυνάμεις, αλλά προς αόρατες που είναι πολύ σφοδρότερες των ορατών. Ο Άγιος Οικουμένιος, Επίσκοπος Τρίκκης, θα προσθέσει τη δική του εμπειρία : «στρατείας δε εμνήσθη ίνα δηλώσει ότι και πάση μεν πόλεμος σφοδρός μάλιστα δε τω διδασκάλω»9.

Η καλή στρατεία στην οποία είναι εντεταγμένος ο χριστιανός βρίσκεται κάτω από τη ζωντανή παρουσία του αρχηγού και τελειωτή της Πίστεώς μας Ιησού Χριστού. Άρα η δύναμη είναι ανεξάντλητη, η νίκη είναι βεβαία και το έπαθλο είναι το αμαράντινο της δόξης στεφάνι. Γι’ αυτό και ο Άγιος Μηνάς εγκαταλείπει την κοσμική και αναλαμβάνει την πνευματική στρατεία, προκειμένου να αποκτήσει στο χώρο της καρδιάς του την παρουσία του Χριστού και να γίνει ένας φιλότιμος στρατιώτης όπως ακριβώς ο Απόστολος των Εθνών Παύλος, ο οποίος θέλει και τους άλλους αδελφούς και συνεργούς και συστρατιώτες10.

Β. Για την καλή στρατεία, αυτός που θέλει να είναι μιμητής του Σωτήρος Χριστού θα πρέπει να φλέγεται και να πυρπολείται από θερμή και ζωντανή πίστη στο πρόσωπό Του. Και η πίστη δεν είναι μια ιδεολογία, ούτε αποτέλεσμα του νου, ούτε ακόμη μία πνευματική διεργασία, αλλά η ζωντανή παρουσία του Χριστού στο χώρο της καρδιάς. Ο στρατιώτης του Χριστού διαθέτει ακρίβεια στην πίστη και στα δόγματα και συγχρόνως ακρίβεια στη ζωή του. Γιατί όταν η ζωή του δε συμβαδίζει με την πίστη και τα δόγματα, δεν έχει τη δυνατότητα της θεραπείας, του φωτισμού και της θεώσεως. Όταν τα μέλη του σώματος καθίστανται όπλα στην πολυειδή αμαρτία, ακολουθεί κατά συνέπεια και η εξασθένηση της πίστεως, η αλλοίωση του περιεχομένου της και των δογμάτων, η παρουσία της αμαρτίας, του θανάτου και του χωρισμού του ανθρώπου από τον Θεό. Μάλιστα, ο Απόστολος Παύλος παρουσιάζει και ως παραδείγματα τον Υμέναιο και τον Αλέξανδρο, τους οποίος απέκοψε από την Εκκλησία αφού είχαν ναυαγήσει περί την πίστη11.

Πόσο χαρακτηριστικός είναι ο λόγος του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου: «ο δάσκαλος πρώτα πρέπει να είναι δάσκαλος του εαυτού του. Ο στρατηγός, αν πρώτα δεν είναι άριστος στρατιώτης, ούτε στρατηγός μπορεί να γίνει. Το ίδιο και ο δάσκαλος του ευαγγελίου. Το λέει και αλλού ο Παύλος : μήπως, ενώ κήρυξα σε άλλους, εγώ ο ίδιος όμως αποδειχθώ ανάξιος12»13. Άρα, η πίστη και η ζωή είναι συνδεδεμένα. Πώς μπορούμε να πείσουμε σήμερα τους ανθρώπους για το Χριστό, όταν η ζωή μας δεν είναι σύμφωνη με το θέλημα του Θεού; Πώς μπορούμε να τους πούμε για ανθρωπιά και αγάπη, όταν «είμαστε άνθρωποι μόνο στο όνομα και όχι στο εσωτερικό φρόνημα; Όταν μιμούμαστε την επιθετικότητα, την πονηριά, τη δολιότητα, τη μνησικακία των ζώων; Ποια απολογία θα έχουμε»14;

Η φαύλη ζωή σκοτίζει το νου του ανθρώπου και δεν μπορεί να έρθει σ’ αυτόν ο φωτισμός και η χάρη του Θεού. Και πάλι στο σημείο αυτό, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος είναι χαρακτηριστικός : «όταν γαρ ή βίος απεγνωσμένος, και δόγμα τίκτεται τοιούτον· και έστιν ιδείν πολλούς εκ τούτου καταπεσόντας εις βυθόν κακών»15. Όταν δηλαδή υπάρχει ζωή αξιοκατάκριτη, τότε και η πίστη τέτοια θα είναι. Μπορεί να δει κανείς πολλούς που εξαιτίας αυτού έχουν εκτραπεί σε βυθό κακών.

Γι’ αυτό και ο Άγιος Μηνάς εγκαταλείπει την κοσμική στρατεία, διαφεύγει τους θορύβους του κόσμου και «επί τας κορυφάς των ορέων ανέδραμε αυτοθελώς ως φυτόν καλλίριζον»16 προκειμένου να καρποφορήσει στις αρετές, να αποκτήσει «ανθοφορούσαν καθαρότητα, σωφροσύνην και αγιότητα, αλλά και πίστιν προς τον Χριστόν»17 και όλα αυτά να τα σφραγίσει τελικά με την ομολογία του και το φρικτό του μαρτύριο. Έτσι, ως καλός στρατιώτης Ιησού Χριστού «κεκοσμημένος τω πλούτω των πνευματικών χαρισμάτων και τετρωμένος τη θεία αγαπήσει, ευτόλμως κυρήττει προ δικαστικών βημάτων του Χριστού το όνομα»18 και δέχεται «τας πικράς αικίας, τους τριχίνους σάκκους, την φοβεράν ειρκτήν και της κεφαλής την τμήσιν. Και ως φιλόνικος παλαιστής έως τέλους ηγωνίσθη καταβαλών τον αντίπαλον»19.

Χαίρεται τώρα «εν τοις υψίστοις συν των Αγίων τοις δήμοις»20 ο Μεγαλομάρτυς του Χριστού σκορπίζοντας «χαράν την ανεκλάλητον εκδιώκοντας πάσαν λύπην και την ομίχλην της αθυμίας»21.

Χαρίζει «ψυχικήν σωτηρίαν και παθών θεραπείαν και πάσαν αγαθών ευπορίαν»22.

Γίνεται ο μέγας πρόμαχος των πιστών και των ασθενών ταχεία επίσκεψη.

Σώζει το λαό του Ηρακλείου από τη σφαγή.

Εκδιώκει τις ορδές των βαρβάρων από την Καστοριά και γίνεται γι’ αυτήν και τους κατοίκους της πρόξενος χαράς, ελευθερίας και πνευματικής ευφροσύνης. Σ’ αυτόν κι εμείς απευθυνόμαστε και τον παρακαλούμε να γίνεται φως για τον καθένα μας, θεραπεία στις ασθένειές μας και γοργός επήκοος των δεήσεών μας.

«Μη παύση ικετεύων, υπέρ Καστοριέων, Μηνά μαρτύρων κλέος»23.


1. «Εμφανίσεις και θαύματα των Αγγέλων», Ιερά Μονή Παρακλήτου, έκδ. 19η, Ωρωπός Αττικής 2013, σελ. 28
2. ο.π. σελ. 29
3. αυτόθι
4. Δοξαστικό των αίνων εορτής Αγίου Δημητρίου
5. Ακολουθία του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Μηνά, έκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας, Καστοριά 2001, σελ. 30
6. ο.π. σελ. 15
7. Α’ Τιμ. 1,18-19
8. Εφ. 6,12-13
9. Υπόμνημα Τρεμπέλα στην Α’ προς Τιμόθεον επιστολήν, σελ. 350
10. Φιλ. 2,25
11. Α’ Τιμ. 1,20
12. Α’ Κορ. 9,27
13. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Ομιλία Ε’ εις την Α’ προς Τιμόθεον επιστολήν», ΕΠΕ 23,202
14. Βασ. Χαρώνη, «Παιδαγωγική ανθρωπολογία του Χρυσοστόμου», Τόμος Α’, Αθήνα 1993, σελ. 46
15. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Ομιλία Ε’ εις την Α’ προς Τιμόθεον επιστολήν», ΕΠΕ 23,202
16. Δοξαστικό Λιτής, Ακολουθία του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Μηνά, έκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας, Καστοριά 2001, σελ. 22
17. αυτόθι
18. Οίκος Συναξαρίου, ο.π., σελ. 47
19. αυτόθι
20. Παρακλητικός Κανών και εικοσιτέσσαρες Οίκοι εις τον Άγιον Μεγαλομάρτυρα Μηνά, έκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας, Καστοριά 2012, σελ. 30
21. αυτόθι
22. αυτόθι
23. ο.π. σελ. 39

Διαβάστε ακόμα