Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Μ.Δ.Ε. Θεολογικής σχολής ΕΚΠΑ
«Των αγίων Προπατόρων ο χορός εύρε πηγήν της ζωής και θύραν Παραδείσου». Στεκόμενοι οι άγιοι Προπάτορες, από τον Αδάμ μέχρι και τον Ιωάννη τον Βαπτιστή στην πρόγευση της κατάστασης του Παραδείσου, παρακολουθούν την πορεία προς την πραγμάτωση του γεγονότος της σάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού. Έτσι λοιπόν δέχονται χαρά οι απ’ αιώνος Προπάτορες καθώς βλέπουν τον Χριστό να πλησιάζει την ανθρωπότητα γενόμενος «όμοιος» για να καλέσει τον «όμοιο». Μεγαλύτερη όμως είναι η χαρά του Αβραάμ καθώς διαπιστώνει ότι γίνεται «πρόπαππος» του Χριστού, γίνεται δηλαδή προπάππους του νέου Αδάμ.
Στη χαρά του Αβραάμ συμμετέχει το «σύστημα» των Προπατόρων του Χριστού. Εκείνων δηλαδή που με κάποιον τρόπο, είτε λόγω της γενεαλογίας είτε λόγω της προεικόνισης μέσω αυτών του Υιού και Λόγου του Θεού, έδωσαν το στίγμα της Ενανθρώπησής Του. Ποιοι είναι αυτοί οι Προπάτορες που η ζωή και η ύπαρξή τους συνδέθηκε με τον «Ένα» της Τριάδος; Το δοξαστικό των Αποστίχων του εσπερινού της ημέρας μας δίνει την απάντηση. Τονισμένο στον Τρίτο ήχο της εκκλησιαστικής μελοποιίας, μέσα από την απλότητα στις μελωδικές γραμμές του ήχου, αναδεικνύεται η σχέση του καθενός από τα πρόσωπα αυτά με τις ιδιότητες του Χριστού ως τέλειου Θεού και τέλειου ανθρώπου.
Με ψαλμούς τους επαινούμε όλους μαζί, με την απαρχή της υμνωδίας να αναφέρεται στον πρώτο άνθρωπο, τον πρωτόπλαστο Αδάμ. Τον «ξεπεσμένο πλήν όμως σεσωσμένο», τον «παλαιό» Αδάμ που θα δει τον «νέο» Αδάμ να έρχεται και να τον ανακαινίζει, παίρνοντας ως άλλος ποιμένας στις πλάτες του την «πλανεμένη φύση» των ανθρώπων. Σειρά έχει ο Ενώχ, τον οποίο βλέπουμε στο βιβλίο της Γενέσεως από την Παλαιά Διαθήκη να μην δέχεται σαρκικό θάνατο αλλά να ανεβαίνει στους ουρανούς μέχρι την επάνοδό του πριν την Τελική Κρίση. Επομένως ο Ενώχ αντικατοπτρίζει, μέσα από την δική του επερχόμενη δεύτερη έλευση, την δεύτερη έλευση του «πάλι ερχόμενου μετά δόξης» Κυρίου για να κρίνει ζωντανούς και νεκρούς. Τρίτος στο «σύστημα» των Προπατόρων είναι ο Νώε. Ο Νώε κλήθηκε, μαζί με την άψυχη ζώσα δημιουργία (δηλαδή τα ζώα), σε μια κιβωτό ξύλινη να χωρέσει και την δική του οικογένεια. Ο Χριστός, μέσα από την πρόσληψη της ανθρώπινης σάρκας από την Παρθένο Μαρία, καλείται με την σειρά Του, σαν άλλη «κιβωτός», να χωρέσει μέσα Του το υπό καθεστώς αφανισμού «πτώμα της ανθρωπότητας» για να το παραδώσει ανακαινισμένο στον Θεό Πατέρα Του.
Τέταρτος στην ομήγυρη των Προπατόρων μνημονεύεται ο «βασιλεύς γης Σαλήμ», ο δίκαιος Μελχισεδέκ. Το πρόσωπο στο οποίο εκφράζεται το μέγιστο υπούργημα της ιεροσύνης. Το πρόσωπο το οποίο ο καταπονημένος Άβραμ συνάντησε στην έρημο. Εκείνος που είναι ο βασιλιάς που δεν έχει ούτε πατέρα ούτε μητέρα. Εκείνος που στη μέση του πουθενά ονομάζει τον εαυτό του «βασιλιά της γης της ειρήνης» και προσφέρει ψωμί και κρασί στην καταπονημένη, από την αναζήτηση του Λωτ, συνοδεία του Άβραμ. Ο Μελχισεδέκ επομένως είναι η φανέρωση του Υιού και Λόγου στον Άβραμ, εκείνος ο οποίος «προσφέρει και προσφέρεται» στον Άβραμ και σε όλη την ανθρωπότητα. Ο Μελχισεδέκ είναι ο Ιερέας που γίνεται το πρότυπο για τους μελλοντικούς ιερείς όπως γράφει ο Πρωτοκορυφαίος Παύλος ότι «Εσύ θα είσαι αιώνια ιερέας σύμφωνα με το πρότυπο του Μελχισεδέκ». Ο Άβραμ και η συνοδεία του ψάχνουν να ελευθερώσουν τον Λωτ – ο άνθρωπος ψάχνει τη σωτηρία του. Και στη μέση του πουθενά εμφανίζεται ο Ιερέας Μελχισεδέκ που ανακουφίζει τη συνοδεία – έτσι και ο Αρχιερέας Ιησούς Χριστός με την Ενανθρώπησή Του ανακουφίζει τον άνθρωπο που αναζητά την ελευθερία του.
Ο Αβραάμ, που αναδείχθηκε προπάππους του Χριστού, πέμπτος προστίθεται στην χορεία των Προπατόρων. Ο Αβραάμ απέκτησε δύο υιούς, έναν από την παιδίσκη Άγαρ και έναν από την νόμιμη γυναίκα του την Σάρα. Οι δύο γυναίκες είναι οι δύο Διαθήκες, οι δύο Συμφωνίες του Θεού με τον άνθρωπο. Η Παλαιά Συμφωνία αντιστοιχεί στην Άγαρ καθώς επισυνάφθηκε μέσα στην δουλεία, στην σκλαβιά του ανθρώπου στην αμαρτία. Για τον λόγο αυτό το παιδί της Άγαρ, ο Ισμαήλ όταν γεννήθηκε, εκδιώχθηκε. Έτσι ο Λόγος του Θεού έγινε άνθρωπος για να διώξει την σκλαβιά του ανθρώπου στην αμαρτία και να επισυνάψει την Νέα Διαθήκη, την Καινή Συμφωνία. Η Σάρα γεννά τον Ισαάκ που είναι ο φορέας των επαγγελιών του Θεού στον Αβραάμ. Η Θεοτόκος γεννά τον Ιησού Χριστό που είναι η πραγμάτωση των επαγγελιών του Θεού, που είναι η λύτρωση από τα δεινά μας.
Ο Ισαάκ γεννά τον Ιακώβ που το όνομά του σημαίνει «απάτη». Ο άνθρωπος επομένως γεννά απάτες λόγω της σκλαβιάς του στην αμαρτία. Ο Ιακώβ φέροντας την ντροπή από την εξαπάτηση του αδελφού του Ησαύ αποκαθίσταται από τον Θεό μετά την πάλη του με τον Άγγελο. Επομένως το όνομά του γίνεται «Ισραήλ» που σημαίνει «αυτός που νίκησε τον Θεό». Με τη σειρά του αποκτά δώδεκα υιούς, τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Ο Κύριος μας, με την Ενανθρώπησή Του, επιλέγει δώδεκα Αποστόλους για να επιτελέσει το ιεραποστολικό έργο της μετάδοσης του Ευαγγελίου στα Έθνη.
Σειρά έχει ο Νόμος και όσοι τον διακόνησαν, επομένως ο Μωυσής και ο αδελφός του Ααρών. Οι αδελφοί αυτοί κατάγονταν από τη φυλή του Λευί που διατηρούσε το ιερατικό αξίωμα και μπορούσε να το μεταδώσει μόνο μέσα σε μέλη της φυλής. Ο Χριστός γίνεται άνθρωπος, όντας ήδη ο Μέγας Αρχιερέας, για να πάρει το ιερατικό αξίωμα από την φυλή του Λευί και να το χαρίσει στα Έθνη ώστε να δοξάζεται δι’αυτών το Όνομά Του. Δέκατος στην αγιόλεκτη χορεία των Προπατόρων είναι ο Ιησούς του Ναυή, εκείνος που διαδέχθηκε τον Μωυσή στην καθοδήγηση του Ισραήλ προς την γη Χαναάν. Ο Ιησούς αντιμετώπισε την φυλή των Αμορραίων και για να εξασφαλιστεί η νίκη του Ισραήλ, του επετράπη από τον Θεό να σταματήσει την πορεία του ηλίου εκείνη την ημέρα. Όπως ακριβώς ο Ιησούς του Ναυή σταμάτησε τον ήλιο, έτσι ο Ιησούς Χριστός, ως κύριος του σύμπαντος, κατά την Ενανθρώπησή του σταμάτησε την πορεία των πλανητών του ηλιακού συστήματος με συνέπεια την εμφάνιση του άστρου που οδήγησε τους ποιμένες και τους Μάγους στη Βηθλεέμ.
Σειρά έχουν ο Σαμουήλ και ο Δαυίδ. Ο Σαμουήλ ως τελευταίος «Κριτής» του Ισραήλ είχε το προνόμιο να χρίει βασιλείς (πρώτα τον Σαούλ και μετέπειτα τον Δαυίδ). Ο Ιησούς Χριστός ενανθρώπησε και σύμφωνα με την προς Εβραίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου, ο Θεός Πατέρας έχρισε με «έλαιον αγαλλιάσεως» τον Υιό για να διακονήσει την οικουμένη. Ο Δαυίδ είναι ο βασιλιάς εκείνος που επεκτείνει τον Ισραήλ εδαφικά και η βασιλεία του αναπολείται από τους Εβραίους μέχρι και σήμερα. Ο Ιησούς Χριστούς προερχόμενος από την γενιά του Δαυίδ είναι εκείνος ο βασιλιάς ο οποίος αποκαθιστά την πνευματική βασιλεία του προφητάνακτος Δαυίδ, όχι επεκτατικά αλλά προσκαλώντας όλους τους ανθρώπους να μετέχουν με την θέλησή τους σε αυτήν.
Οι προφήτες (οι τέσσερις «μεγάλοι» που μνημονεύονται ονομαστικά και οι δώδεκα «μικροί») είναι εκείνοι που μίλησαν για την έλευση του Ιησού Χριστού και υπέστησαν πολλές ταλαιπωρίες και δεινά για το σκοπό αυτό. Ο Υιός και Λόγος του Θεού γίνεται άνθρωπος για να εκπληρώσει τα όσα εκείνοι δίδαξαν τον Ισραήλ και μάλιστα να συμπληρώσει την διδασκαλία τους. Ο Ηλίας και ο Ελισαίος μνημονεύονται από τον υμνογράφο καθώς ο μεν Ηλίας ανέστησε τον νεκρό υιό της χήρας στο όνομα του αληθινού Θεού προεικονίζοντας τις αναστάσεις που ο Ιησούς Χριστός πραγματοποίησε κατά την επί γης διδασκαλία Του και ο δε Ελισαίος καθώς θεράπευσε την λέπρα από τον Νεεμάν τον Σύρο προτυπώνοντας την θεραπεία πολλών ασθενών από τον Κύριο. Το «σύστημα των Προπατόρων» έρχονται να συμπληρώσουν ο προφήτης Ζαχαρίας και ο υιός του Ιωάννης ο Βαπτιστής. Ο Ζαχαρίας είναι εκείνος που εισαγάγει την Θεοτόκο στα Άγια των Αγίων για να δεχθεί την επισκίαση από την δύναμη του Υψίστου και ο Πρόδρομος είναι αυτός που συνδέει την Παλαιά με την Καινή Διαθήκη, ο μέγιστος των Προφητών, εκείνος ο πηλός που ακούμπησε την κεφαλή του Πλάστη του.
Όλοι οι Προπάτορες με την ζωή και τη δράση τους προεικόνισαν, ο καθένας με διαφορετικό τρόπο, την ζωή και θαύματα του Ιησού Χριστού. Αποτύπωσαν επίσης τις ιδιότητες του Υιού και Λόγου του Θεού, δηλαδή τα αξιώματά του: το αρχιερατικό, το προφητικό και το βασιλικό. Με τη σειρά μας ας επικαλεστούμε τις πρεσβείες τους ψάλλοντας «Ευλογητός εί Κύριε ό Θεός τών Πατέρων ημών, Αμήν».
