Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Μ.Δ.Ε. Θεολογικής σχολής ΕΚΠΑ
«Ἐναπογραφόμενος Χριστέ, δούλοις τῷ τοῦ Καίσαρος». Λίγες στιγμές πριν αξιωθούμε να παρακολουθήσουμε το παράδοξο θαύμα της Γέννησης του Θεανθρώπου, γινόμαστε μάρτυρες (μέσα από την υμνολογία του Μεγάλου Εσπερινού του Σαββάτου) μιας απογραφής. Η απογραφή αυτή προήλθε κατόπιν εντολής του «κοσμοκράτορα» της εποχής εκείνης Καίσαρα Οκταβιανού «Αυγούστου». Ο «Αύγουστος», δηλαδή αυτός που επανέφερε την ειρήνη, έχοντας απαλλάξει την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία από τους διαρκείς εμφυλίους πολέμους των στρατηγών της, επιθυμεί να απογραφούν οι υπήκοοί του. Μεταξύ των υπηκόων που έχουν κληθεί να απογραφούν είναι και ο Ιωσήφ, ένας ξυλουργός από την Ναζαρέτ. Ο ξυλουργός αυτός, παρά την ασημότητά του ως προς την κοινωνική του επιφάνεια, είχε να επιδείξει ένα σημαντικό στοιχείο – ότι επιλέχθηκε να είναι ο επί γης πατέρας του Υιού και Λόγου του Θεού που έγινε τέλειος άνθρωπος για να σώσει τον άνθρωπο. Η προσταγή του Αυγούστου έχει χαρακτήρα ηγεμονικό και καθόλου σπλαγχνικό προς του υπηκόους του.
«δι’ εὐσπλαγχνίαν προστάγματι, ἔρχῃ χαρίσασθαι τὴν ἐλευθερίαν, τὴν ζωὴν καὶ λύτρωσιν, ἀγνώμοσιν οἰκέταις μακρόθυμε, τοῖς προσκυνοῦσί σου, τὰ σωτήρια Γενέθλια, τοῦ ἐλθόντος, σῶσαι τὰς ψυχὰς ἡμῶν». Η «προσταγή» του Πατέρα προς τον Υιό να έρθει στον κόσμο είναι γεμάτη ευσπλαχνία και περιεχόμενο. Το περιεχόμενό της είναι η παροχή στον άνθρωπο της ελευθερίας του, της ελευθερίας του απέναντι στα πάθη του. Έρχεται για να χαρίσει την ζωή και την λύτρωση από τα δεσμά του θανάτου στον άνθρωπο που φάνηκε αγνώμων απέναντί Του. Ο άνθρωπος προσπίπτει ικέτης προς τον Θεό Πατέρα στα πρόσωπα του Αδάμ, της Εύας και όσων προηγήθηκαν και με τον βίο τους ικέτευσαν τον Πλάστη τους για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων. Ο Θεός Πατέρας, έχοντας έλθει το πλήρωμα του χρόνου, αποδεικνύει ότι είναι όντως μακρόθυμος και προχωρά στην εκπλήρωση της υπόσχεσης στους Προπάτορες. Ο Ιησούς Χριστός έρχεται και χαρίζει στους αγνώμονες ανθρώπους ένα νέο περιεχόμενο στη ζωή τους. Έρχεται για να σώσει τις ψυχές μας και να ανυψώσει την πλανεμένη μας φύση στον Πατέρα Του και Πατέρα μας. Ο υμνογράφος, γεμάτος από συγκίνηση για την ταπείνωση αυτή του Υψίστου, παρακαλά με τη σειρά του όσοι προσκυνήσουν τα σωτήρια Γενέθλια Εκείνου που ήλθε, να αξιωθούν της σωτηρίας.
«Παρθένε Πανάμωμε Θεοῦ, ἔμψυχον Παλάτιον, τὸν οὐρανοῖς μὴ χωρούμενον, ἐν σοὶ ἐχώρησας». Ο Χριστός έρχεται για να χαρίσει την ελευθερία αλλά πρέπει για τον σκοπό αυτό να λάβει την ανθρώπινη σάρκα. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου είναι η στιγμή που ο Υιός και Λόγος βρίσκει το νέο του «παλάτι» στη γη. Είναι η στιγμή εκείνη που μια ανθρώπινη μήτρα και κατ’ επέκταση ένας άνθρωπος μετατρέπεται στο νέο «παλάτι» του ουράνιου Βασιλέα. Η νέα «κατοικία» έχει μια σημαντική διαφορά από τις άλλες που εκφράζεται σε δύο στοιχεία· το πρώτο στοιχείο είναι το σώμα της Παρθένου που είναι καθαρότερο από των άλλων ανθρώπων και το δεύτερο στοιχείο είναι η ψυχή της που είναι αγνότερη πάντων. Επομένως μέσα σε αυτήν την αγνότητα ψυχής και σώματος καταφθάνει ο Ύψιστος με αποτέλεσμα Εκείνον που οι ουρανοί δεν μπορούν να Τον χωρέσουν, εθελούσια, να χωράει στην κοιλιά της Παρθένου Μαρίας.
«ὃν ἐν τῷ Σπηλαίω, τέξῃ ὑπὲρ ἔννοιαν, πτωχεύσαντα καὶ σάρκα γενόμενον, ἵνα θεώσῃ με». Τόπος που θα γεννηθεί Εκείνος που χώρεσε στην μήτρα της Παρθένου είναι μια σπηλιά, ένα ευτελές κατάλυμα που βρέθηκε για να στεγάσει το θαυμαστό γεγονός. Η Γέννηση αυτή ξεπερνά κάθε νόημα καθώς ένας Θεός «πτωχεύει», κατεβαίνει δηλαδή σε ένα κατώτερο επίπεδο, εκείνου του ανθρώπου και «ντύνεται» με την ανθρώπινη σάρκα ώστε ο άνθρωπος να επιστρέψει εκεί που ανήκει, στον Παράδεισο ως «κατά χάριν» Θεός. «καὶ πλουτίσῃ τὸν πτωχεύσαντα, ἀκρασίᾳ, πικροτάτης βρώσεως». Σκοπός του Ενανθρωπήσαντος Υιού του Θεού είναι, εκείνος που πτώχευσε λόγω της παράβασης της εντολής του Θεού να μην φάει από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού, να γίνει ξανά πλούσιος, με άλλα λόγια να αποκτήσει ξανά τα όσα στερήθηκε λόγω της πτώσης του.
«Τόκον ἀκατάληπτον θεσμούς, φύσεως καινίσαντα, ἡ Παναγία καὶ ἄμωμος, κατανοήσασα, τῷ Υἱῷ ἐβόα». Η Παναγία από τη μεριά της, βλέποντας ότι αυτό το βρέφος που είναι μέσα της έχει καταλύσει τους θεσμούς της φύσεως ανακαινίζοντας παράλληλα την ανθρώπινη φύση, στρέφεται στον Υιό της (κατά τη Γέννησή Του) λέγοντας σε Αυτόν: «Τέκνον ποθεινότατον, ἐκπλήττομαι τὸ μέγα μυστήριον, πῶς καὶ γεννήσασα, παρθενεύω τῇ δυνάμει σου, τοῦ τὰ πάντα ποιοῦντος βουλήματι!» «Εσύ που είσαι το παιδί μου το οποίο αγαπώ ιδιαίτερα, μου προκαλεί έκπληξη αυτό το μεγάλο μυστήριο, ο τρόπος με τον οποίο Σε γέννησα. Και Σε γέννησα μένοντας Παρθένος λόγω της δική Σου δύναμης, που με τη δική Σου θέληση μπορείς να κάνεις τα πάντα!».
Μαζί με την Παρθένο Μαρία μένει έκθαμβος μπροστά στο μέγεθος του μυστηρίου ένας από τους ιεράρχες – αγίους της Εκκλησίας, ο άγιος Αμφιλόχιος επίσκοπος Ικονίου (Μικρά Ασία). Ο Καππαδόκης ιεράρχης θέλοντας να αποδώσει το μέγεθος του μυστηρίου σημειώνει: «Ποια είναι αυτή η καινούργια και παράδοξη μυσταγωγία; Ποια είναι η παντοδύναμη θεϊκή ευμένεια που στρέφεται ενάντια στη φθορά; Ποιο είναι εκείνο το φοβερό σχέδιο ενάντια στον διάβολο; Ο κόσμος, που προηγουμένως είχε πέσει στην αμαρτία, ελευθερώθηκε από την Παρθένο. Μέσα από τον παρθενικό τόκο θάφτηκαν στα τάρταρα όλα τα διαβολικά και αόρατα συστήματα. Ο Δεσπότης έγινε όμοιος με τους δούλους για να γίνουν οι δούλοι όμοιοι του Θεού. Ω Βηθλεέμ, αγιασμένη πόλη και επιλεγμένη από τις πόλεις των ανθρώπων! Ω φάτνη, ω φάτνη που έγινε συμμέτοχος και ομότιμη στη δόξα των Χερουβίμ και των Σεραφίμ! Αυτός που αιώνια βρίσκεται επάνω στον αγγελικό αυτό θρόνο, τώρα βρίσκεται καθήμενος στη φάτνη ως άνθρωπος. Ω Μαρία, ω Μαρία, εσύ που για πρωτότοκό σου Υιό έχεις Αυτόν που δημιούργησε τα πάντα! Ω ανθρωπότητα, που αξιώθηκες να δώσεις ανθρώπινο σώμα σε Εκείνον που εσένα προτίμησε από τα επουράνια και αγγελικά μέρη! Ο Χριστός δεν θέλησε να λάβει την μορφή των αρχαγγέλων, ούτε να λάβει την μορφή των άλλων αγγελικών ταγμάτων, αλλά (αποφάσισε) να έλθει σε εσένα (στην ανθρωπότητα) και να λάβει τη δική σου μορφή που δέχθηκε αλλοίωση από την αμαρτία και έφθασε στο επίπεδο των άλογων ζώων».
Επομένως η επερχόμενη Γέννηση του Χριστού μας προτρέπει να εξετάσουμε μια σειρά από γεγονότα όπως: ο τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος Ιησούς Χριστός, ευρισκόμενος στην κοιλιά της Μαρίας ως αποτέλεσμα μιας κυοφορίας που δεν προήλθε από ανδρικό σπέρμα σε γυναικεία μήτρα, καταδέχεται να απογραφεί ως ένας απλός υπήκοος μιας κοσμικής αυτοκρατορίας. Εκείνος που προέρχεται από τον βασιλικό οίκο του Δαυίδ καταδέχθηκε να απογραφεί μαζί με τον μνήστορα Ιωσήφ στην άσημη, αλλά καθόλου ελάχιστη μεταξύ των πόλεων της φυλής του Ιούδα, Βηθλεέμ. Καταδέχθηκε να υποστεί την έλλειψη καταλύματος και να γεννηθεί σε ένα σπήλαιο που μετατράπηκε σε λαμπρό παλάτι φανερώνοντας με αυτόν τον τρόπο ότι ένας Βασιλιάς ήλθε στον κόσμο. Γεννήθηκε, επομένως, ο Χριστός για να αναστήσει την πεσμένη εικόνα του ανθρώπου, για να αναστήσει το «πτώμα» της ανθρωπότητας. Αναλογιζόμενοι τα παραπάνω, στρεφόμαστε προς τον Γεννηθέντα Υιό και Λόγο του Θεού ψάλλοντας: «Χριστὸς ἐν πόλει Βηθλεὲμ βρεφουργεῖται, τὴν ἠμῶν ὡς εὔσπλαχνος καινουργῶν φύσιν. Προθύμως δεῦτε γηγενεῖς τῆ καρδία ἄσμα μελωδὸν ἄσωμεν τῷ Δεσπότη εἰς αἰώνας ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται», «Ο Χριστός στην πόλη Βηθλεέμ γεννάται ως βρέφος ώστε, ως εύσπλαχνος που είναι, να καταστήσει καινούργια ( δηλαδή ελεύθερη από την αμαρτία) την ήδη φθαρτή δική μας ανθρώπινη φύση. Πρόθυμα λοιπόν πρέπει εκείνοι που βιώνουν το γεγονός αυτό με όλη τη δύναμη της καρδιάς τους να ψάλλουν άσμα προς τον Δεσπότη λέγοντας· ας είσαι δοξασμένος στους αιώνες», Αμήν!
