Δρος Ιωάννου Π. Μπουγά, Θεολόγου
Αυτές τις ήμερες ο Ελληνισμός εορτάζει την άλωση της Τριπολιτσάς από τους επαναστατημένους το 1821 Έλληνες.
Στις φυλακές τής Τριπόλεως ως όμηροι ήταν φυλακισμένοι πολλοί Αρχιερείς και Προύχοντες της Πελοποννήσου και μεταξύ αυτών ο τότε Αρχιερεύς της Επισκοπής Ανδρούσης Ιωσήφ.
Ο Ιωσήφ Νικολάου γεννήθηκε τὸ 1770. Σε ηλικία 20 ετών εκάρη μοναχὸς, χειροτονήθηκε Διάκονος τὸ 1792, Πρεσβύτερος στις 22 Απριλίου 1806 και την επομένη 23 Απριλίου 1806 Επίσκοπος τής Επισκοπής Ανδρούσης.
Εμυήθη στὴν Φιλική Εταιρία, η οποία στις αρχές του 1821 ενισχύει την δράση της στην Πελοπόννησο. Στις 24 Φεβρουαρίου 1821 κηρύσσεται από τον αρχηγό τής Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρο Υψηλάντη η Ελληνική Επανάσταση στο Ιάσιο της Μολδαβίας.
Οι κινήσεις των Φιλικών στην Πελοπόννησο γίνονται γνωστὲς από τους Τούρκους και η Οθωμανική διοίκηση της Τριπόλεως τον Φεβρουάριο 1821 κάλεσε τους Προκρίτους των υποδούλων Ελλήνων και πολλούς Αρχιερείς της Πελοποννήσου να προσέλθουν στην Τρίπολη.
Ο Μητροπολίτης Μονεμβασίας Χρύσανθος Παγώνης έγραψε στὸν Ιωσὴφ και του ζήτησε να προσέλθουν μαζί στην Τρίπολη. Αυτός συμφώνησε και με ζήλο απάντησε: «ας τρέξωμεν, δια να δυνηθώμεν να κλείσωμεν τα όμματα των Οθωμανών, έως ου ενδυναμώσωσιν οι ημέτεροι έξω, εάν δε και εμάς θανατώσι, γενηθήτω το θέλημα του Κυρίου. θανατούμεθα ολίγοι και το έθνος διασώζεται»( Α. Πετρίδου, Βιογραφία τού αειμνήστου Ανδρούσης Επισκόπου Ιωσήφ, Απόλλων, 1890, έτος ΣΤ, τεύχ. 68, σελ. 1057).
Η σκέψη του Ιωσήφ ήταν σωστή, γιατί αν δεν προσήρχοντο οι Πρόκριτοι και οι Αρχιερείς, τότε η προπαρασκευασμένη εξέγερση θα γινόταν αντιληπτή υπό των Τούρκων και θα κατεπνίγετο προ της γεννήσεώς της.
Οι Τούρκοι συνέλαβαν όλους τους Αρχιερείς και Προκρίτους και την Κυριακή του Πάσχα τού 1821 τους εφυλάκισαν. «Μετέφερον αυτούς εις την σκοτεινήν και ζοφώδην φυλακήν, περιθέντες αυτοίς αλύσους, βάρος έχουσας 180 οκάδων, εκτός των περιαυχενίων κλοιών (κουλούρων) εις τους τραχήλους των». (Α. Πετρίδου, ο. π.).
Σε σκοτεινό υπόγειο δεμένοι με αλυσίδες και περιαυχένιους κρίκους υπέφεραν τα πάνδεινα. Ο φυλακισθείς διάκονος Ιωσήφ Ζαφειρόπουλος περιέγραψε τα δεινά και τις κακουχίες που υπέστησαν στο πόνημά του με τίτλο: «Οι Αρχιερείς και οι Προύχοντες εις τας φυλακάς Τριπόλεως».
Υπέφεραν πολλά οι φυλακισμένοι. Πέντε μήνες σε ανήλιαγη φυλακή αλυσοδεμένοι, σε ακινησία, ρακένδυτοι, τρεφόμενοι με ξερό ψωμί και λίγο νερό είχαν καταντήσει σκελετοί και όχι άνθρωποι.
Κατά την πολιορκία της Τριπόλεως υπό των Ελλήνων διεμηνύθη στους Τούρκους ότι για να υπάρξει ασφαλής έξοδος αυτών, πρέπει να παραδοθούν στους Έλληνες όσοι εκ των φυλακισμένων Προκρίτων και Αρχιερέων έχουν επιζήσει.
Οι διασωθέντες όμηροι έγιναν δεκτοί από τους εξεγερμένους συμπατριώτες τους με θαυμασμό, και θεωρήθηκαν ήρωες.
Γνήσιος Ορθόδοξος Ιεράρχης, ο Ιωσήφ μεσιτεύει «υπέρ των δεσμοφυλάκων και των αγρίων αυτών δημίων ίνα μη ούτοι κατασφαγώσιν υπό των Ελλήνων». (Ιεζεκιήλ Βελανιδιώτου, Ιωσὴφ ο Ανδρούσης, 1906, σελ. 15).
Ο Ιωσήφ μέχρι να αναρρώσει πλήρως παρέμεινε τρεις ολόκληρους μήνες στο κρεβάτι. Κατά την διάρκεια τής αναρρώσεώς του συνέγραψε, εν είδει Απομνημονευμάτων, τα όσα υπέφερε στην φυλακή της Τριπολιτσάς.
Το σημαντικό αυτό κείμενο, αυθεντική πηγή για τα όσα υπέστησαν οι Αρχιερείς της Εκκλησίας από τους κατακτητές.
Στο χειρόγραφο αυτό ο Ιωσήφ περιγράφει με δεινή εκφραστικότητα τα δεινοπαθήματα τα οποία υπέστησαν οι φυλακισμένοι από τους κατακτητές. Μεταξύ άλλων αναφέρει: «Άφωτοι εν φυλακή περιωρισμένοι με όλας τας κακουχίας, απηλπισμένοι της ζωής, απηλπισμένοι δια την εθνικήν ύπαρξιν να ευρισκώμεθα οι πανάθλιοι… ας εννοήση ο αναγνώστης την αγωνίαν, τον απελπισμόν μας και τους θρήνους μας. είμεθα ως πρόβατα σφαγής. εβλέπομεν πλησιώτατα τους φονείς μας. τα πάντα φαρμακερά εις ημάς. δεν είχομεν τον βοηθούντα, αλλ´ ευλογητός ο Θεός, ο παιδεύων και πάλιν ιώμενος. Εις αυτήν την ημέραν εμείναμεν άσιτοι, άποτοι. που τροφή; ποίος εδύνατο να πλησιάσει; και αν είχωμεν ποίος εδύνατο να φάγη; τα πρωινά δεινά μας ήτον αρραβώνες των της εσπέρας κακών μας».( Βασίλη Παναγιωτόπουλου, Ιωσὴφ Ανδρούσης: «Απομνημονεύματα περὶ της εν Τριπόλει εγκαθείρξεως αυτού και άλλων αρχιερέων και προυχόντων της Πελοποννήσου, Μεσσηνιακά Χρονικά, 2000-2002, σελ. 95, κ.ε.).
Η πίστη όμως εκράτησε δυνατούς στο φρόνημα τους φυλακισμένους και άντεξαν οι περισσότεροι εξ αυτών τις κακουχίες και τους βασανισμούς. Μελετούσαν τα ιερά βιβλία από τα κείμενα των οποίων αντλούσαν θάρρος, αλλά και από τους ήρωες της Αρχαίας Ελλάδος έπαιρναν κουράγιο. Χαρακτηριστικά ο Ιωσήφ στα Απομνημονεύματά του αναφέρει: «Ούτως κατά θείαν ευδοκίαν έτυχεν ο πολλάκις ρηθείς Ιωάννης Μπερούκας πλησίον μου. ο αοίδιμος εν τω καιρώ της καταβάσεώς μας ήρπασεν εν ψαλτήριον και εν βιβλίον, “αι τύχαι του Τηλεμάχου” καλούμενον, συγγραφέν παρά του Φραγκίσκου Φενελών και βαλών εις τον κόλπον του εφύλαξεν αυτά ο τρισόλβιος εκείσε εν όλω τω διαστήματι της φυλακίσεώς μας. Δις της ημέρας ανεγίγνωσκε το ψαλτήριον μετ’ ευλαβείας και δακρύων θερμών. υπήρχεν λίαν θεοσεβέστατος και ευλαβέστατος. Την τρίτην ημέραν της φυλακίσεώς μας, έλαβον παρά του Μπερούκα τον Τηλέμαχον και ανοίξας το βιβλίον εύρον αυτήν την περίοδον, δι’ ης ο Μέντωρ συμβουλεύων παρηγορεί τον Τηλέμαχον “λέγων εκείνος οπού έχει αληθή και εύτολμον ανδρείαν ποτέ δεν απελπίζεται, ότι δεν θέλει ελευθερωθή από τα κακά. πρέπει να φοβάσαι τον Θεόν και όχι την θάλασσαν. και εις τον βυθόν της θαλάσσης αν ήσουν, η χειρ του Θεού δύναται να σε ευγάλη”. Αυτά αναγνούς ανένηψα, και καταστήσας τον νουν αυτοκράτορα των παθών, και αναμνησθείς των θαυμάτων της Παλαιάς Διαθήκης και της Νέας, επέρριψα το παν εις την βοήθειαν του Υψίστου, ειρήνευσα τους λογισμούς μου, εγενόμην ευθυμότερος και έβλεπον τα γινόμενα με χριστιανικήν καρτερότητα, κατεφρόνησα του θανάτου, “τι εις την φυλακήν, τι εις τον οίκον μου να αποθάνω”, έλεγον, “τι από μίαν ασθένειαν, τι από την σπάθην η την αγχόνην να τελευτήσω”. Δόξα τη φιλανθρωπία σου, Κύριε, όπου με διαφύλαξας, ίνα κλαύσω τα πλήθη των πεπραγμένων μοι δεινών».( Βασίλη Παναγιωτόπουλου, ο.π.).
Με τα αναγνώσματα αυτά ο Ιωσήφ κατόρθωσε να επιζήσει από την απάνθρωπη φυλακή της Τριπολιτσάς.
Το έτος 1822 στις 15 Ιανουαρίου ο Ιωσήφ ανέλαβε υπουργός της Θρησκείας και αργότερα για μικρό χρονικό διάστημα και του Δικαίου. Το 1833 αναλαμβάνει την διαποίμανση της νεοσύστατης Επισκοπής Μεσσήνης.
Εκοιμήθη στις 13 Μαρτίου 1844.
Ο Επίσκοπος Μεσσήνης Ιωσήφ (ο από Ανδρούσης) αγωνίστηκε προσφέροντας τα πάντα και κυρίως τον εαυτό του για την ελευθερία του Έθνους. Δικαίως του αξίζει ο τίτλος τού «Εθνομάρτυρα».
