Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Δέσποτα Παντοκράτορα, Εσύ που με τη σοφία Σου δημιούργησες την κτίση, Εσύ όπου χάρη στην απεριόριστη Σου πρόνοια και την πολλή αγαθότητα μας οδήγησες σε αυτές τις ημέρες για τον καθαρισμό των ψυχών και των σωμάτων, για την εγκράτεια των παθών και την ελπίδα της Ανάστασεως, Εσύ Δέσποτα συνέτριψες τις κεφαλές των αοράτων δρακόντων και μας ανέδειξες νικητές στον αγώνα κατά της αμαρτίας, χάρη στην Σταυρική Σου θυσία. Εσύ, Δέσποτα, χάρη στη θυσία και τον εξαγνισμό όπου μας παρείχες, θα αξιώσεις εμάς να προσκυνήσουμε την Αγία Ανάστασή Σου». Ο άγιος Γρηγόριος Α΄ πάπας Ρώμης, ο αποκαλούμενος «Διάλογος», στην Οπισθάμβωνο ευχή της Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας μας αναφέρει ότι χάρη στην πρόνοια του Θεού όπου ευλόγησε τον πνευματικό μας αγώνα κατορθώσαμε να αποκτήσουμε δύναμη και καθαριστήκαμε ψυχικά και νοητικά ώστε να προετοιμασθούμε για τα μεγάλα γεγονότα της Σταύρωσης, της Ταφής και της Ανάστασης του Κυρίου. Και να, μία ακόμα φορά γινόμαστε μάρτυρες της σταυρικής θυσίας του Δεσπότη Χριστού, η οποία συντελέσθηκε μία φορά στο παρελθόν αλλά η ανάμνησή της είναι παρούσα στο πέρασμα των αιώνων της ζωής της Εκκλησίας. Εκτός από τη θυσία επί του Τιμίου Σταυρού, μία ακόμα θυσία όπου είναι παρούσα και είναι ο πυρήνας της Εκκλησίας, είναι η Θεία Ευχαριστία. Όπως ακούσαμε στα ιερά Ευαγγέλια και τα τροπάρια τόσο της Μεγάλης Πέμπτης όσο και του Όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής, εντός περίπου 24 κοσμικών ωρών, συντελέσθηκαν δύο «θυσίες»· μία στο υπερώο και μία στον Γολγοθά. Κοινός παρονομαστής και στις δύο θυσίες ήταν ο Υιός και Λόγος του Θεού.
Η πρώτη «θυσία» πραγματοποιήθηκε με τον καθαγιασμό του άρτου και του οίνου, τα οποία μεταβλήθηκαν με τη χάρη του Τριαδικού Θεού στο άχραντο Σώμα και στο τίμιο Αίμα του Ιησού Χριστού. Ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέφερε τον εαυτό Του στους Μαθητές ώστε αφενός να παραδώσει τον τρόπο με τον οποίο η Θεία Λειτουργία θα εορταζόταν στη γη και αφετέρου να ιδρύσει την Εκκλησία, ως το δικό Του σώμα επί γης. Κατά τη διάρκεια της πρώτης Θείας Λειτουργίας, δηλαδή κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου, ακόμα και ο Ιούδας μετείχε στη Θεία Μετάληψη. Η ταπείνωση του Θεού είναι τέτοια όπου έδωσε στον προδότη Του την ευκαιρία να λάβει το πολύτιμο δώρο του Σώματος και του Αίματός Του. Ωστόσο, εκείνος προτίμησε την προδοσία και όταν μετάνιωσε για την πράξη του, δεν αναζήτησε τη συγχώρεση από τον Εσταυρωμένο «πάσχοντα δούλο», αλλά αυτοκτόνησε.
Μετά την αποχώρηση του Ιούδα από το υπερώο, ο Βασιλέας της Δόξης παρέδωσε στους Αποστόλους την εντολή της αγάπης και την υπόμνηση ότι η μέγιστη απόδειξη αγάπης είναι η προσφορά της ζωής κάποιου υπέρ των φίλων του. Παράλληλα, έως τη δεύτερη «θυσία» η οποία πραγματοποιήθηκε στο Γολγοθά, ο Ιησούς Χριστός παραδίδει μαθήματα ταπείνωσης, διακονίας, καρτερικότητας και προπαντός ανοχής στην κατάντια του πλάσματός Του. «Υπέμεινε τα πάντα ο Αναμάρτητος προκειμένου να σώσει τον άνθρωπο» σημειώνει ο υμνογράφος, με τις τελευταίες του ώρες στη γη να χαρακτηρίζονται από υποδείγματα και διδαχές αιώνιας ζωής και σοφίας θεϊκής. Το Μυστικό Δείπνο ακολούθησε η Αρχιερατική Προσευχή στον κήπο της Γεθσημανής, όπου ο Δεσπότης δέεται προς τον Πατέρα ώστε να ενισχύσει τους Αποστόλους στη μετέπειτα πορεία τους και στη διατήρηση της ενότητας μεταξύ τους. Την Αρχιερατική προσευχή διαδέχεται η σύλληψη, η δίκη – παρωδία στις οικίες των Αρχιερέων Άννα και Καϊάφα, η άρνηση του Πέτρου (ακόμα μία απόδειξη της αδυναμίας της ανθρώπινης φύσης), η παραμονή στη φυλακή, η προσαγωγή στον Πόντιο Πιλάτο, στον Ηρώδη και η τελική κρίση ενώπιον του Ρωμαίου στρατιωτικού διοικητή της Ιουδαίας.
Την καταδικαστική απόφαση του Πιλάτου διαδέχεται η κοπιώδης πορεία στον Γολγοθά, όπου ο Θεάνθρωπος δέχεται τη βοήθεια του Σίμωνα Κυρηναίου προκειμένου να ανέλθει στο Γολγοθά, στον τόπο δηλαδή της δεύτερης θυσίας Του για τη σωτηρία του κόσμου. Πράγματι, όπως ακριβώς ο Ίδιος μοίρασε το Σώμα και το Αίμα Του στους Αποστόλους για να αποκτήσουν το εφόδιο της αθανασίας λίγες στιγμές πριν το Πάθος, ο Ίδιος εκούσια έχει παραδοθεί στα χέρια των Ρωμαίων στρατιωτών και αδιαμαρτύρητα δέχεται τα ραπίσματα, το φραγκέλιο, το μαστίγιο, τις ύβρεις, τα καρφιά στα χέρια και τα πόδια Του. Ο Υιός και Λόγος είναι Αυτός όπου προσφέρει και προσφέρεται στον Τριαδικό, Αυτός όπου ευρισκόμενος ταυτόχρονα σε ουρανό και γη επιτρέπει στους Ρωμαίους να κακοποιήσουν το σώμα Του και να μην σεβαστούν το Αίμα Του, Αυτός όπου σπεύδει σε έναν διαφορετικό «γάμο» της Κανά, όπου είναι ο «γάμος» της ανθρωπότητας με την Ανάσταση και τη σωτηρία της. Ο Ιούδας παραδόθηκε στην αγχόνη, οι Αρχιερείς ήταν ήδη παραδεδομένοι στην πλάνη τους αλλά, προς μεγάλη θλίψη τους, εάν ο Ιησούς Χριστός ήταν φόβητρο για αυτούς όσο ήταν επί γης, ως «νεκρός» ήταν δύο φορές φόβητρο για αυτούς.
Η ευχή της έκτης Ώρας συνοψίζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το νόημα της Μεγάλης Παρασκευής, δηλαδή τη βεβαίωση ότι η αμαρτία δεν θα έχει εφεξής εξουσία στον άνθρωπο, ενώ εγγίζει η κατάλυση του θανάτου. Σύμφωνα με τον Μέγα Βασίλειο, «Θεέ και Κύριε των δυνάμεων και Δημιουργέ όλης της κτίσεως, εσύ όπου χάρη στο απερίγραπτο Σου έλεος έστειλες στον κόσμο τον Υιό σου τον Μονογενή, τον Κύριο Ιησού Χριστό ώστε να ετοιμάσει τη σωτηρία, και Αυτός με τον Τίμιο Σταυρό Του έσχισε το χειρόγραφο των αμαρτιών και θριάμβευσε επί των αρχών και των εξουσιών του σκότους, Εσύ Δέσποτα φιλάνθρωπε δέξαι από εμάς τους αμαρτωλούς την ευχαριστία και την ικεσία, και σώσε εμάς από κάθε σκοτεινό και ολέθριο παράπτωμα, και από κάθε σκοτεινό και αόρατο εχθρό όπου λυμαίνεται τη σωτηρία μας». Ο Θεάνθρωπος, με τη δεύτερη «θυσία» του επί γης, δηλαδή τον Τίμιο Σταυρό, καθήλωσε την εξουσία του θανάτου και δεν επέτρεψε στους χάρισε στον άνθρωπο το δικαίωμα να ελπίζει ότι η κάθε δοκιμασία ολοκληρώνεται με την Ανάσταση, προσωπική και συλλογική. Επομένως, ας προσφέρουμε την ακατάπαυστη εξομολόγηση και την ευχαριστία σε Εκείνον όπου χάρισε στον ευγνώμονα Ληστή την είσοδο στον Παράδεισο και πορεύεται για να νικήσει ολοκληρωτικά τον θάνατο, Αμήν!
