Αφιέρωμα του Arxon.gr στην Παναγία Κανάλα της Κύθνου
Η Κύθνος είναι νησί των Δυτικών Κυκλάδων ανάμεσα στην Κέα και τη Σέριφο. Απέχει 56 ναυτικά μίλια (104 χλμ.) από το λιμάνι του Πειραιά και 25 ναυτικά μίλια (49 χλμ.) από το λιμάνι του Λαυρίου. Ονομάζεται και Θερμιά τουλάχιστον από τον 12ο αιώνα οπότε και αναφέρεται «Επισκοπή Κέας και Θερμίων». Το όνομα αυτό οφείλεται στην ύπαρξη θερμών πηγών, οι οποίες βρίσκονται στον όρμο των Λουτρών. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ο πληθυσμός του νησιού ανέρχεται σε 1.456 μόνιμους κατοίκους.
Περίπου έντεκα χιλιόμετρα από την Χώρα της Κύθνου, βρίσκουμε τον οικισμό Κανάλα, που έχει πάρει το όνομα του από την Παναγιά Κανάλα. Είναι από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς του νησιού, ενώ φημίζεται ως το πιο «πράσινο» σημείο του νησιού. Ο οικισμός έχει χτιστεί πάνω σε ακρωτήριο, ανάμεσα στις διαδοχικές παραλίες Αντώνηδες, Αμμουδάκι και Μεγάλη Άμμος και διαθέτει το μοναδικό πευκοδάσος του νησιού.
Ο σημερινός ναός της Παναγιάς Κανάλας, η οποία είναι η προστάτιδα του νησιού, κτίστηκε το 1869 στη θέση παλαιότερου. Αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους χώρους θρησκευτικού προσκυνήματος στις Κυκλάδες, καθώς εκεί φυλάσσεται η ομώνυμη Ιερά Εικόνα της Παναγίας, η οποία τιμάται από την Εκκλησία μας ως θαυματουργή.
Σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε από ντόπιους ψαράδες στο στενό ανάμεσα στην Κύθνο και τη Σέριφο, ενώ αναφέρεται ως έργο του αγιογράφου Εμμανουήλ Σκορδίλη. Στην εικόνα απεικονίζεται η Παναγία Βρεφοκρατούσα. Πρόκειται για ένα δείγμα μεταβυζαντινής τέχνης και θεωρείται έργο του περίφημου αγιογράφου Ιερέως Εμμανουήλ Σκορδίλη του Κρητός. Είναι μία μεγάλη εικόνα διαστάσεων 1μ x 0,80μ, και χρονολογείται από το 1575. Στην εικόνα, η Παναγία απεικονίζεται να κρατεί τον Χριστό με το αριστερό χέρι της.
Την Παναγιά Κανάλα την αναφέρει και ο Νίκος Γκάτσος στο περίφημο Κυκλαδίτικο που έχει μελοποιήσει ο Μάνος Χατζιδάκις, καθώς και ο Κωστής Παλαμάς στο ποίημά του «Οι τρείς Αδελφές», το οποίο αναφέρεται στις τρεις σημαντικότερες Παναγίες του νησιού: Παναγία Κανάλα, Στρατηλάτισσα και Φλαμπουριανή.
Ο θρύλος για την εύρεση της Εικόνας αναφέρει, ότι μια έναστρη νύχτα κάποιοι ψαράδες ψάρευαν με βάρκα στον όρμο της Κανάλας. Θαύμαζαν την ψαριά τους, σταυροκοπιόντουσαν και αναρωτιόνταν αν ήταν θαύμα, καθώς έβγαζαν συνέχεια όλο και περισσότερα ψάρια. Εκεί που τραβούσαν τα παραγάδια και σιγά-σιγά η βάρκα έφτανε προς τα βράχια, ένας από τους ψαράδες αντίκρισε φως κοντά στην ακτή. Φοβήθηκαν και βιάστηκαν να βγάλουν τα παραγάδια και να φύγουν, όμως εκείνα κάπου σκάλωσαν και ήταν αδύνατο να μετακινηθούν.
Ζήτησαν λοιπόν τη βοήθεια Της Παναγιάς. Το φως που έβλεπαν έγινε τότε ανέσπερο και έλαμψε δυνατά. Τα παραγάδια λευτερώθηκαν, αλλά εκείνοι δεν έφευγαν, σαν κάτι να τους ωθούσε προς το φως. Πλησίασαν και το είδαν να βγαίνει μέσα από το βυθό σαν πύρινη φλόγα και πλάι του ένα πλατύ ξύλο. Ανέσυραν το ξύλο και η Παναγιά, γλυκιά, παρουσιάστηκε ζωγραφισμένη εκεί πάνω του.
Γύρισαν στο χωριό, τη Δρυοπίδα και διηγήθηκαν το γεγονός. Το νησί αναστατώθηκε και όλοι έτρεξαν ν’ ανάψουν ένα κερί στο εικόνισμα. Πήραν απόφαση να κτίσουν εκκλησιά κάπου εκεί κοντά, που βρέθηκε η εικόνα. Η Παναγία όμως παρουσιάστηκε στον ύπνο των ψαράδων και ζήτησε να κτιστεί σε άλλο μέρος ο ναός της, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα.
Το μεγαλύτερο επίσημο πανηγύρι γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο. Τα τελευταία χρόνια συμμετέχει και το πολεμικό ναυτικό με μια φρεγάτα και άγημα ναυτών, καθώς και η μπάντα του ναυτικού. Κατά την περιφορά της εικόνας γίνεται αναπαράσταση της ευρέσεώς Της.
Η Παναγιά η Κανάλα έχει κάνει πάρα πολλά θαύματα σε πιστούς που έχουν ζητήσει Την βοήθειά Της.
