Του Ιωάννου Π. Μπουγά, Θεολόγου
Από το έτος 1923 μέχρι και σήμερα, εκατό και πλέον έτη μετά, ταλανίζει το εκκλησιαστικό σώμα στην Ελλάδα, και όχι μόνο, το λεγόμενο παλαιοημερολογιτικό ζήτημα. Εκατό έτη πριν δημιουργήθηκε διαίρεση, εκ του μη όντος, στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος για το ζήτημα του εορτολογίου, το οποίο σχετίστηκε με το μαθηματικό υπολογισμό του χρόνου και την επίδρασή του στις ημέρες του έτους, κάτι το οποίο είναι καθαρά επιστημονικό θέμα, δηλαδή ο τρόπος που μετράται ο χρόνος και εντελώς άσχετο με την ουσία της ορθοδόξου πίστεως. Σήμερα βεβαίως είναι πρόβλημα, πολλές φορές κοινωνικό, τόσο οι εναπομείναντες παλαιοημερολογίτικες ομάδες χωρίς την αποστολική διαδοχή των ονομαζόμενων «Επισκόπων» αυτών των ομάδων, όσο και γενικότερα των κληρικών τους. Εμπόδιο στον όποιο καλόπιστο διάλογο με αυτές τις ομάδες είναι ο άκρατος θρησκευτικός φανατισμός και η θρησκοληψία που υπάρχουν σε πολλές από αυτές, κάτι το οποίο εκμεταλλεύονται πολιτικά κόμματα ακραίων αντιλήψεων. Επίσης εμπόδιο είναι ότι: «Η “λειτουργική κοινωνία” απουσιάζει από όλες τις παρατάξεις των Γ.Ο.Χ. Η Ελλαδική Εκκλησία έχει αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα, αφού σε πολλές περιπτώσεις διάφοροι Γ.Ο.Χ. εξαπατούν ανθρώπους, οι οποιοι έχουν ανάγκη από την πνευματική ζωή της Εκκλησίας του Χριστού» (Αρχιμανδρίτου Νικοδήμου Αθανασίου, Η εξέλιξη του παλαιοημερολογίτικου ζητήματος και η γένεση των «παρατάξεων», Αθήνα 2023).
Τα του παλαιοημερολογιτικού ζητήματος διαπραγματεύτηκαν σε σημαντικά πονήματα, προϊόντα ενδελεχούς έρευνας, κληρικοί της Εκκλησίας της Ελλάδος: α) ο τότε Μητροπολίτης Δημητριάδος Χριστόδουλος ο και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών με το έργο του: «Ιστορική και κανονική θεώρησις του παλαιοημερολογιτικού ζητήματος κατά την γένεσιν και την εξέλιξιν αυτού εν Ελλάδι», Αθήναι 1982, β) ο Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Θεοχάρης νυν Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης με το έργο του: «Η Ιστορία των παλαιοημερολογιτικών παρατάξεων στον ελλαδικό χώρο», Θεσσαλονίκη 2006. Την τριάδα αυτών των δύο συγγραφών συμπληρώνει το προσφάτως εκδοθέν έργο του Αρχιμανδρίτη Νικοδήμου Αθανασίου με τον τίτλο: «Η εξέλιξη του παλαιοημερολογίτικου ζητήματος και η γένεση των «παρατάξεων», Αθήνα 2023. Το βιβλίο προλογίζει ο Μητροπολίτης Ιλίου Αχαρνών και Πετρουπόλεως Αθηναγόρας, ο οποίος τονίζει μεταξύ άλλων ότι ο συγγραφέας: «δεν προβαίνει σε αφοριστικούς, ακραίους ή και διχαστικούς χαρακτηρισμούς και με πολλή υπομονή “ξετυλίγει το κουβάρι” των ιστορικών γεγονότων…».
Το περισπούδαστο αυτό έργο συμβάλλει τα μέγιστα στη μελέτη της ιστορίας του ζητήματος αυτού, αφού όπως γράφει ο π. Νικόδημος: «Η περιγραφή της πορείας των παλαιοημερολογιτών, οι οποίοι συνεχίζουν μέχρι σήμερα τα εσωτερικά τους «σχίσματα», καθώς και οι “χειροτονίες”, ατόμων, τους οποίους έχει καθαιρέσει η Εκκλησία της Ελλάδος μας καταδεικνύουν ότι η επίλυση του ζητήματος αποτελεί ένα δύσκολο εγχείρημα».
Είναι καταφανής ο υπέρογκος μόχθος του συγγραφέως στην αναζήτηση, μελέτη και αξιοποίηση των πηγών του, η οποία πραγματοποιείται με ιδιαίτερη επιτυχία. Η μεθοδική και κατά τρόπο επιστημονικό κατάταξη της ιστορικής ύλης, η βαθύτατη ιστορική γνώση και οι αντικειμενικές αναφορές του τόσο για πρόσωπα, όσο για γεγονότα καθιστούν το έργο αυτό πειστικό.
Η πρωτοτυπία του συγκεκριμένου έργου είναι καταφανής, γιατί ο πονήσας προσθέτει ονομαστικά περί τους 200 «Επισκόπους» και δεκάδες παρατάξεις παλαιοημερολογιτών κάτι το οποίο είναι αρκετά επίπονο και απαιτεί έτη μελέτης και έρευνας επειδή πρώτον το χρονικό διάστημα, στο οποίο υφίσταται το πρόβλημα είναι 100 έτη και δεύτερον οι ομάδες των παλαιοημερολογιτών είναι πάρα πολλές και με διαφορετική και προβληματική εξέλιξη. Σημαντικό είναι επίσης ότι δεν αρκείται σε μια απλή παράθεση ονομάτων και κειμένων αλλά παρουσιάζει την ανά δεκαετίες εξέλιξη των παρατάξεων μέσα από πίνακες (τύπου γενεαλογικών δένδρων), στους οποίους εμφαίνεται παραστατικότατα η ιστορική πορεία αυτών των παρατάξεων.
Ο Αρχιμανδρίτης Νικόδημος Αθανασίου, υπήκοος στην πατερική διδασκαλία περί αγάπης και ενότητας, τονίζει μεταξύ άλλων στο νέο του έργο σχετικά με το παλαιοημερολογητικό ζήτημα: «Η Αγία μας Εκκλησία πολεμούμενη νικά, αλλά δεν μπορεί να προσδοκά σε περιφανείς νίκες κατά των ορατών και αοράτων εχθρών της, όταν «μέρη εκ μέρους» του σώματος Της παραμένουν αποκομμένα από τον άρραφο χιτώνα Της και απομονωμένα μεταξύ τους». Πράγματι οι λόγοι αυτοί είναι σύμφωνοι με την αιτιώδη αρχή του αγώνα των Πατέρων γιά ενότητα, ενός αγώνα που δεν είχε και δεν έχει σκοπό τη νίκη αλλά τη συμφιλίωση και τη συνβίωση με του αδελφούς χριστιανούς, η απουσία των οποίων από το εκκλησιστικο σώμα δημιουργεί θλίψη.
